Oxfam Novib: coronavaccins snel ineffectief door vaccingebrek in arme landen

Doordat in veel arme landen nauwelijks coronavaccins voorhanden zijn, zal het coronavirus binnen een jaar zodanig muteren dat de meeste vaccins niet meer effectief zijn. Dat is de inschatting van epidemiologen uit bijna dertig landen, die zijn ondervraagd door de maatschappelijke organisaties Oxfam Novib en de People's Vaccine Alliance.

Negen van de tien wetenschappers denken dat de aanhoudend lage vaccinatiegraad in veel landen ertoe leidt dat er uiteindelijk een resistente variant van het virus zal ontstaan, blijkt uit de enquête. Een meerderheid verwacht dat dit al binnen een jaar gaat gebeuren.

Het grootste probleem is dat de vaccins die nu al gemaakt worden, voor veel ontwikkelingslanden niet beschikbaar zijn, aldus Oxfam Novib. De farmaceutische bedrijven die de vaccins ontwikkelen, hebben het alleenrecht op productie, waardoor er schaarste ontstaat. Daardoor kan het virus zich verder verspreiden en muteren, waarschuwen de epidemiologen.

Ook de Nederlandse epidemioloog Amrish Baidjoe, die werkt voor de London School of Hygiene and Tropical Medicine, deed mee aan de enquête. In het persbericht licht hij toe: "Ondanks beloftes die gedaan zijn, is er van het eerlijk verdelen van vaccins nog niets terechtgekomen. Als we ons in het westen kunnen vaccineren, maar in armere landen niet, hebben we wereldwijd een probleem."

Viroloog en OMT-lid Marion Koopmans, verbonden aan het Erasmus MC en niet betrokken bij de enquête, zegt in het NOS Radio 1 Journaal dat de mondiale verdeling van vaccins "absoluut iets belangrijks is". Dat geldt volgens haar ook voor de aanpassingen die nodig zijn aan de vaccins.

"It ain't over till it's over", zegt Koopmans. "Hoe meer circulatie er is in groepen die al deels immuniteit hebben, hoe groter de kans op een selectie van virussen die daaraan ontsnappen. Dus het is inderdaad een wereldwijd probleem en het moet wereldwijd aangepakt worden."

'Geen zwart-witverhaal'

Koopmans legt uit dat de huidige vaccins al een andere werking laten zien bij de Zuid-Afrikaanse en Braziliaanse varianten van het virus. "Er zijn verschillen in hoe goed de antistoffen die worden opgewekt door de vaccinatie werken tegen die varianten. Maar het is geen zwart-witverhaal. Het is niet het enige wat een vaccin doet, dus hoe het helemaal uitpakt, weten we niet."

Daarnaast zijn farmaceuten volop bezig met het aanpassen van de vaccins aan nieuwe varianten, benadrukt ze. Koopmans sluit alleen niet uit, dat net als bij de griepprik, mensen opnieuw ingeënt moeten worden als het coronavirus "te veel" is veranderd. "Het is vroeg, maar daar moeten we wel rekening mee houden."

Opschorten patentbescherming

De People's Vaccine Alliance, waarin organisaties als Oxfam Novib en UNAids samenwerken, roept rijke landen op om de patentbescherming tijdelijk op te schorten voor coronavaccins, zodat meer fabrikanten die kunnen gaan maken.

Onder meer de Europese Unie ziet daar tot nu toe niets in, met het argument dat farmaceutische bedrijven niet moeten worden ontmoedigd om geld en tijd te steken in het ontwikkelen van de vaccins. "Maar je zou ook kunnen zeggen: er gaat zoveel publiek geld hiernaartoe, daar mag je ook voorwaarden aan stellen", zegt viroloog Koopmans.